Örnek Bir Haber
Şimdi size bir haberden söz edeyim. Dün bu haberi okuyunca, bu köşe yazısını yazmak aklıma geldi…
The Washington Post gazetesinin birinci sayfasında yayımlanmış haberin başlığı şöyle: “İyi bir anne böyle mi görünür?”
Haber spotunda ise şunlar yazıyor: “Akıl hastası oğlunu tedavi ettirmek için uğraştıktan sonra, bir çaresizlik eylemi: Velayetten vazgeçmek…”
Haberin girişi şöyle: “Adliye otoparkında otururken Lisa Rowe dikiz aynasındaki yansımasına baktı. ‘İyi bir anne böyle mi görünür?’ merak etti. Sağ kolunda hala bir çürük vardı. 17 yaşındaki oğlu onu üç hafta önce yakalamıştı, onu okula götürürken küfürler yağdırıyordu. Gözlerini kapattığında bir önceki yıla göre ellerini hala boğazında hissedebiliyordu…”
Haber gazetede tam iki sayfada anlatılıyor. Öyküleyici anlatım tekniğinin anlatıldığı haberde, bir annenin akıl hastası oğluyla yaşadıkları konu ediliyor. Haberde toplam 4 farklı fotoğraf da bulunuyor.
Bizde Olsa Nasıl Yazılır?
Bu haberi okuyunca, “Bizde olsa nasıl yazılırdı?” diye düşündüm.
Ne dersiniz?
Örneğin özetleyici bir girişle, “Akıl hastası oğlunu tedavi ettirmek için yıllardır uğraşan anne, sonunda oğlunun velayetinden vazgeçti.” diye yazılacak iki ya da üç paragraflık bir haber olabilir mi?
Muhtemelen böyle bir haber olurdu…
O halde soruyorum: Neden bizde, bunun gibi kişisel haber hikâyeleri farklı yazım teknikleri ile yazılmıyor? Örneğin bir hasta, hastalık ya da hasta yakınının konu olduğu haberlerde bu türde anlatımlar neden denemiyor? Örneğin neden öyküleyici anlatım kullanılmıyor, neden kare/blok, kronolojik dizi, bölümleme, Wall Street Journal ya da daha başka haber yazma tekniklerine ilişkin örnekleri bol bol göremiyoruz?
Yanıtları duyar gibiyim:
“Haberlerin çoğu haber ajanslarından geliyor. Günlük koşturmaca içinde bir haberi farklı biçimde düşünmek ve değerlendirmek pek de mümkün olmuyor. Böyle bir haber bir günde yazılmaz ki! Nerde kaldı bir günde beş haber yazmak! Bu mümkün değil…”
“Haberleri kısa yazmak zorundayız. Üç paragrafı geçince ‘kes’ diyorlar.”
“Haberleri daha çok kişi okusun diye en basit dille yazıyoruz ama onu bile okumuyorlar.”
“Bizim insanlarımız böyle uzun haberleri okumaz… Kimsenin haber okuyacak vakti yok!”
“Haber edebiyat değildir, böyle yazmak uygun olmaz.”
“Bu şekilde haber yazacak muhabirimiz yok ki. Muhabirler ters piramit tekniğine alışmışlar, başka da bir teknik bilmiyorlar.”
“İşimize geliyor, üç paragrafla haberi özetlemek daha kolay.”
“Hocam, hatasız bir tek cümle yazdıracak muhabir bulamıyoruz, sen de kalkmış farklı teknik, daha uzun haber diyorsun. Olacak şey mi bu?”
Sağlık Haberlerinin Durumu
Haklısınız…
Bu düşüncelerin her birine söyleyecek bir şeyler bulabilirim. Ben de eklemede bulunabilirim ya da bu yanıtlara karşılık verebilirim…
Sağlık haberciliğinde ülkemizdeki muhabirler ne yazık ki deneyim sahibi değiller. Hatta mesleğe ilk başlayan erkeklerin spor haberlerine, kadınların sağlık haberlerine gönderildiği hala görünen bir gerçek. Yayın organlarında sağlık editörlerinin bulunmaması ya da bu konuya önem verilmemesi ayrı bir sorun. Bunun yanında imla, noktalama, anlatım sorunlarına hiç girmeyelim… Okuma ya da okumama alışkanlıklarımızdan hiç söz etmeyelim…
İsterseniz “eğitim” diye başlayan, “sistem”le devam eden, “kurumsal” sorunlara işaret eden konulara da girmeyelim…
Çünkü hepsinde “haklısınız…”
Ne Yapılabilir?
“Haber Yazma Teknikleri” kitaplarının yazarlarından biri olarak pratik bir soru sormak istiyorum: Acaba şu anda mesleği sürdüren sağlık muhabirlerinin kendilerini geliştirmeleri ve bireysel olarak daha farklı şeyler yapabilmeleri adına yapabilecekleri bazı şeyler olabilir mi?
Örneğin bağımsız ya da daha özgür platformlarda habercilik yapmaya çalışan arkadaşlarımız, daha farklı haber yazma teknikleri konusunda bilgi ve eğitimler alabilir, kendilerini bu yönde geliştirebilirler mi?
“Hap haberler” yerine daha nitelikli, bilgi ağırlıklı, daha okunabilir haberleri daha sağlıklı bir şekilde yazabilir ve yayınlayabilirler mi?
Bunun için haber yazma tekniklerine yönelik kitaplarımızı okuyabilirler mi?
Yurt dışında yayınlanmış nitelikli haberlere ve bu haberlerin yazım tekniklerine dikkat edebilirler mi?
“Mülakat haberciliği” yerine, biraz daha rutinin dışına çıkıp daha özel haberler yapmaya çalışabilirler mi?
Örneğin araştırma ve rapor okumayı bir alışkanlık haline getirebilirler mi? Haber yazarken farklı yerlerden ulaştıkları bilgileri bir araya getirmeyi deneyebilirler mi?
Haberlerini yazdıktan sonra “acaba bu haberi farklı bir haber tekniği ile yazsam nasıl olurdu?” diye düşünebilirler mi?
Bir haberi birden fazla teknikle yazmayı deneyebilirler mi?
Sonuç
Habercilik sonuçta, hikaye anlatma sanatıdır. Aynı hikayeyi farklı biçimlerde anlatabilirsiniz. Gerçeklerden ve doğrulardan şaşmadığımız, temel habercilik kurallarından uzaklaşmadığımız, meslek etik ilkelerini görmezden gelmediğimiz sürece farklı tekniklerle haber yazmayı deneyebiliriz.
Hele bir deneyelim bakalım, nasıl olacak?
Ne dersiniz?
---
Prof. Dr. Erkan Yüksel
https://www.akademikakil.com/haberi-baska-turlu-yazmak-da-mumkun-mu/erkanyuksel/
30 Nisan 2022